กรณีที่นายเกิ่ง ส่วง โฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีน แถลงว่า การประชุมเจ้าหน้าที่ระดับสูงว่าด้วยการปฏิบัติตาม "ปฏิญญาว่าด้วยแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้" ครั้งที่ ๑๕ จะจัดขึ้นที่เมืองฉางซา มณฑลหูหนานในวันที่ ๒๗ มิ.ย.๖๑ ซึ่งมีประเด็นที่น่าสนใจดังนี้
๑. การประชุมฯ ครั้งนี้จะมีแลกเปลี่ยนความคิดเห็น เกี่ยวกับการปฏิบัติตามแถลงการณ์ดังกล่าว ระหว่างจีนกับอาเซียน รวมทั้งเร่งความร่วมมือทางทะเล และเจรจาประเด็นหลักการปฏิบัติในทะเลจีนใต้ ทั้งนี้ นายข่ง เสวียนโย่ว รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศจีน และเจ้าหน้าที่ระดับสูงจากกระทรวงการต่างประเทศจีนและของประเทศในกลุ่มอาเซียนจะร่วมประชุมในครั้งนี้ด้วย
๒. ลำดับพัฒนาการในการแก้ไขปัญหา ทะเลจีนใต้ร่วมกันระหว่างจีนกับอาเซียน
๒.๑ หลังจากปี ๑๙๙๒ (พ.ศ.๒๕๓๕) ซึ่งจีนเข้าเป็นหุ้นส่วนคู่เจรจาของอาเซียน ทำให้จีนกับอาเซียนได้มีการหารือและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเกี่ยวกับการแก้ไขข้อพิพาทดินแดน และการปักปันเขตแดนในน่านน้ำทะเลจีนใต้มากขึ้น โดยทั้งจีนและอาเซียนต่างเห็นพ้องกันว่า ต้องยืนหยัดแก้ไขปัญหาด้วยสันติวิธีโดยผ่านการเจรจา และแนวทางในการแก้ไขปัญหาที่จีนเสนอ คือ สงวนข้อพิพาท นั้นเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด ขณะเดียวกัน ต้องสนับสนุนการบุกเบิกพัฒนาร่วมกัน ซึ่งข้อสรุปดังกล่าวได้กลายเป็นพื้นฐานในการพูดคุยเจรจาระหว่างจีน-อาเซียน เพื่อแสวงหาจุดร่วมในการแก้ไขปัญหา
๒.๒ ปี ๑๙๙๘ (พ.ศ.๒๕๔๑) ที่ประชุมผู้นำอาเซียนผ่านแผนปฏิบัติการกรุงฮานอยที่มีวัตถุประสงค์จะขับเคลื่อนความเป็นหนึ่งเดียวของอาเซียน ในแผนเสนอให้สนับสนุนการกำหนดระเบียบปฏิบัติในทะเลจีนใต้(Code of Conduct – COC) สำหรับคู่กรณีที่มีข้อพิพาทกัน โดยจีนเห็นชอบในหลักการที่จะเจรจากับอาเซียนเกี่ยวกับระเบียบปฏิบัติในทะเลจีนใต้ เพื่อเพิ่มความไว้วางใจ ลดความกังขา และรักษามิตรสัมพันธ์ฉันประเทศเพื่อนบ้าน
๒.๓ เมื่อวันที่ ๑๕ มี.ค. ปี ๒๐๐๐ (พ.ศ.๒๕๔๓) จีนจัดการเจรจาอย่างไม่เป็นทางการกับอาเซียนเกี่ยวกับการกำหนดระเบียบปฏิบัติในทะเลจีนใต้ที่กรุงเทพฯ แต่เนื่องจากฝ่ายที่เกี่ยวข้องมีข้อขัดแย้งค่อนข้างมากด้านความผูกพันทางกฎหมายของระเบียบปฏบัตินี้ ทำให้การเจรจาเรื่องนี้อีกหลายครั้งล้วนไม่มีผลคืบหน้าที่ชัดเจน
๒.๔ เมื่อเดือน ก.ค. ปี ๒๐๐๒ (พ.ศ.๒๕๔๕) ในที่ประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศอาเซียนครั้งที่ ๓๒๕ ที่กรุงบันดาร์ เสรี เบกาวัน ประเทศบรูไน รัฐมนตรีต่างประเทศมาเลเซียเสนอให้กำหนดปฏิญญาว่าด้วยแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้ (Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea –DOC) ซึ่งจะมีการประนีประนอมกัน และไม่มีข้อผูกพันทางกฎหมาย แทนระเบียบปฏิบัติในทะเลจีนใต้ เพื่อจะได้มีความคืบหน้าในการแก้ไขปัญหาทะเลจีนใต้ ข้อเสนอนี้ได้รับการเห็นชอบจากที่ประชุม จนในที่สุดได้บรรลุปฏิญญาว่าด้วยแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้ วันที่ ๔ พ.ย.๔๕ นายหวาง อี้ รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการต่างประเทศจีนในเวลานั้นและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ๑๐ ประเทศสมาชิกอาเซียนร่วมลงนามในปฏิญญาดังกล่าวระหว่างการประชุมผู้นำอาเซียนครั้งที่ ๘ ที่กรุงพนมเปญ
๒.๕ ปี ๒๐๐๓ (พ.ศ.๒๕๔๖) ได้จัดให้มีการประชุมเจ้าหน้าที่อาวุโสอาเซียน-จีน (ASEAN-China Senior Officials’ Meeting –SOM) เป็นประจำเพื่อกำกับดูแลการนำ DOC ไปใช้ปฏิบัติและก่อตั้งคณะทำงานร่วมเพื่อจัดการกับกรณีเฉพาะต่างๆ โดยในเดือน ธ.ค.๒๐๐๔ (พ.ศ.๒๕๔๗) ในกรุงกัวลาลัมเปอร์ มีการจัดประชุม SOM ว่าด้วยปฏิญญา DOC เป็นครั้งแรก และประเทศที่เข้าร่วมประชุมตัดสินใจก่อตั้งกลไกคณะทำงานร่วมเพื่อหารือถึงการนำ DOC มาใช้ปฏิบัติ นอกจากนี้ยังนำเสนอเอกสารที่ระบุรายละเอียดเกี่ยวกับโครงสร้าง บทบาทหน้าที่และความรับผิดชอบของคณะทำงานร่วมด้วย คณะทำงานร่วมมีภาระหน้าที่ในด้านการศึกษาและวางมาตรการเชิงนโยบายที่เฉพาะเจาะจงสำหรับการนำ DOC ไปใช้ปฏิบัติ
๒.๖ ปี ๒๐๐๕ (พ.ศ.๒๕๔๘) มีการประชุมคณะทำงานร่วมครั้งแรกจัดขึ้นในกรุงมะนิลาระหว่างวันที่ ๔ - ๕ ส.ค.๔๘ โดยอาเซียนนำเสนอร่างเอกสารแนวทางเจ็ดข้อในการนำ DOC มาใช้ปฏิบัติ และในการประชุมคณะทำงานร่วมครั้งที่สองที่เมืองซานย่าในปี ๒๐๐๖ (พ.ศ.๒๕๔๙) มีความคืบหน้าเกิดขึ้นอย่างเห็นได้ชัด กล่าวคือ ทุกฝ่ายตกลงที่จะมุ่งเน้นหัวข้อความร่วมมือหกด้านด้วยกัน หลังจากนั้น อาเซียนกับจีนก็ตัดสินใจจัดทำแนวทางการนำ DOC มาใช้ปฏิบัติได้สำเร็จในการประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศจีน-อาเซียนเมื่อเดือน ก.ค. ปี ๒๐๑๑ (พ.ศ.๒๕๕๔) และในการประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศอาเซียนในกรุงพนมเปญเมื่อเดือน ก.ค. ปี ๒๐๑๒ (พ.ศ.๒๕๕๕) อาเซียนได้นำเสนอเอกสารที่บรรจุองค์ประกอบสำคัญของ COC
๒.๗ เมื่อวันที่ ๑๕ ก.ย.๒๐๑๓ (พ.ศ.๒๕๕๖) มีการจัดการประชุมเจ้าหน้าที่อาวุโสจีน-อาเซียนว่าด้วย COC ครั้งแรกขึ้นในเมืองซูโจว โดยทุกฝ่ายเห็นพ้องต้องกันที่จะเริ่มกระบวนการ COC บนหลักการของการคำนึงถึงฉันทามติและใช้วิธีการแบบค่อยเป็นค่อยไป
๒.๘ ล่าสุดผู้นำจีน-อาเซียน ได้เปิดการประชุมเจ้าหน้าที่อาวุโสเพื่อบรรลุปฏิญญาว่าด้วยแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้ (Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea ชื่อย่อ DOC) ครั้งที่ ๑๔ เมื่อวันที่ ๑๘ พ.ค.๖๐ โดยที่ประชุมฯ ได้ทบทวนและรับรองร่างกรอบงาน COC ซึ่งนับเป็นการบรรลุความคืบหน้าก้าวใหญ่ในขั้นตอนการปรึกษาหารือเพื่อแก้ไขข้อพิพาทในทะเลจีนใต้
บทสรุป
การประชุมเจ้าหน้าที่ระดับสูงว่าด้วยการปฏิบัติตาม "ปฏิญญาว่าด้วยแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้" ครั้งที่ ๑๕ เมืองฉางซา มณฑลหูหนานในวันที่ ๒๗ มิ.ย.๖๑ จึงน่าสนใจว่า กระบวนการกำหนดระเบียบปฏิบัติในทะเลจีนใต้ หรือ COC จะคืบหน้าไปอย่างไร และจะสามารถนำไปสู่สันติภาพและเสถียรภาพระยะยาวในทะเลจีนใต้ได้หรือไม่ โดยเฉพาะการส่งเสริมมาตรการสร้างความเชื่อมั่นและผลักดันกิจกรรมความร่วมมือระหว่างประเทศคู่พิพาทในพื้นที่ที่ไม่อ่อนไหว ส่วนกรณีปัญหาแนวปฏิบัติของภาคีในทะเลจีนใต้ หรือ DOC ที่มีอยู่หลายประการจำเป็นต้องมีการแก้ไขให้ลุล่วง เพื่อให้ COC มีผลบังคับใช้ ซึ่งเป็นเรื่องสำคัญที่ประเทศไทยซึ่งจะรับหน้าที่เป็นประธานอาเซียนในปีหน้าต้องมีการเตรียมการ เพื่อรับมือกับปัญหาความท้าทายดังกล่าว
ประมวลโดย : พันเอกไชยสิทธิ์ ตันตยกุล
ข้อมูลจากเว็บไซต์
http://www.xinhuanet.com/english/2018-06/22/c_137273903.htm
http://thai.cri.cn/247/2018/06/23/64s268286.htm
http://thai.cri.cn/247/2016/08/09/42s244853.htm
http://thai.cri.cn/247/2016/08/09/42s244855.htm
http://www.china.org.cn/world/2012-07/13/content_25897836.htm
http://www.vijaichina.com/articles/635